ماجرای ذبح گوزن در مراسم عزاداری چه بود؟ | میرزاده فعال محیط زیست: جلوی فرهنگ قربانی‌کردن گونه‌های خاص را بگیرید

رویداد۲۴ | مینو چگینی- روز‌های گذشته تصویری از یک گوزن زرد منتشر شده که در یکی از موکب‌های عزاداری قربانی شده است. در ابتدا تصاویر به استان خوزستان نسبت داده شد. روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان ارتباط این تصاویر با ایران را رد کرده و در بیانیه‌ای گفته کلیپ منتشر شده در فضای مجازی با عنوان «ذبح گوزن زرد در مراسم اربعین» مربوط به سنوات گذشته در کشور عراق بوده و پیش‌تر نیز در فضای مجازی بازنشر شده است.

این نهاد همچنین تصریح کرده گونه مشاهده‌شده در این کلیپ، گونه‌ای پرورشی است و هیچ ارتباطی با گوزن زرد ایرانی ندارد.

خبرنگار رویداد۲۴ صحت این ادعا را در گفت‌و‌گو با حمیدرضا میرزاده، فعال محیط‌زیست جانوری بررسی است. میرزاده می‌گوید در ارتباط با این تصاویر با چند کارشناس دیگر حرف زده و همگی تایید کرده‌اند که حیوانی که قربانی شده، گوزن زرد اروپایی است نه ایرانی.

گونه‌ای غیر بومی که در طبیعت ایران وجود ندارد و تنها به تعداد بسیار محدود در برخی باغ‌وحش‌ها نگهداری می‌شود. میرزاده می‌گوید: «ما در ایران هیچ مزرعه پرورشی برای گوزن زرد، چه ایرانی و چه اروپایی نداریم. این حیوان به احتمال زیاد از مزارع پرورشی خارج از کشور، شاید ترکیه یا دیگر کشور‌ها وارد شده است.».

با این حال به گفته این فعال محیط زیست «وقتی پای مراسم مذهبی و فرهنگی به میان می‌آید، ماجرا حساس‌تر می‌شود. امروز گوزن پرورشی است، فردا ممکن است گونه‌ای تحت حفاظت یا بومی قربانی شود و این مرز به‌راحتی جابه‌جا می‌شود.»

او به تجربه‌های موفق پرورش بلدرچین و ماهی قزل‌آلا برای کاهش فشار شکار از جمعیت‌های وحشی اشاره کرده و می‌گوید: پرورش کنترل‌شده می‌تواند ابزار کاهش شکار غیرمجاز باشد، اما در غیاب پیوست‌های فرهنگی و آموزشی، همین اقدام ممکن است به پیامد‌های ناخواسته منجر شود. «در فرهنگ اطعام محرم سابقه‌ای از قربانی گوزن وجود ندارد. ورود چنین حیوانی به این مراسم می‌تواند الگوی نادرستی بسازد که بعداً برای گونه‌های آسیب‌پذیر هم تکرار شود.»

این فعال محیط‌زیست یادآور می‌شود که هرچند در این مورد خاص تهدید مستقیمی برای جمعیت وحشی گوزن‌ها در ایران وجود ندارد، اما اثر اجتماعی و فرهنگی آن می‌تواند بسیار جدی باشد.

او از رسانه‌ها و فعالان محیط زیست خواست که با طرح موضوع و ایجاد گفت‌و‌گو در جامعه، مانع عادی‌سازی استفاده از گونه‌های خاص در آیین‌های مذهبی شوند: «حفاظت از حیات وحش فقط با قوانین شکل نمی‌گیرد؛ بخش مهم آن، مرز‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه است که اگر شکسته شود، بازسازی‌اش دشوار خواهد بود.»

گوشت گوزن به فتوای مراجع تقلید شیعه حلال است اما سوال اینجاست که چرا گوشتی که هیچ جایگاهی در سبدغذایی مردم ندارد، در مراسم عزاداری امام حسین ارائه شود؟ فلسفه عاشورا و آیین‌های مرتبط با آن بر سادگی، خلوص نیت و دوری از تجملات استوار است. قربانی کردن گونه‌های خاص و نادر، نه‌تنها نسبتی با این روحیه ندارد، بلکه رنگی از نمایش و تفاخر به خود می‌گیرد که با پیام اصلی نهضت حسینی در تضاد است. در فرهنگ عاشورا، ارزش اطعام در نیت پاک و دستگیری از نیازمندان است، نه در قیمت یا کمیابی حیوانی که قربانی می‌شود.

افزون بر این، استفاده از گونه‌های نادر یا غیرمعمول در مراسم مذهبی می‌تواند به مرور، مرزهای اخلاقی این آیین‌ها را تغییر دهد. آیین‌هایی که قرار است پیوندی میان مردم و معنویت برقرار کنند، اگر به عرصه نمایش حیوانات کمیاب و هزینه‌های گزاف تبدیل شوند، از مسیر اصیل خود فاصله خواهند گرفت. چنین روندی نه تنها به زیان حیات‌وحش است، بلکه چهره‌ای نادرست از فرهنگ عزاداری شیعی به نمایش می‌گذارد.